Ο Τύπος σε απορρύθμιση

Της Αγγέλας Νταρζάνου

(αναδημοσίευση από τον Κόσμο του Επενδυτή, Παρασκευή 24 Δεκεμβρίου)

Σε πλήρη απορύθμιση των δομών και των λειτουργιών του οδηγείται ο χώρος του Τύπου, ακολουθώντας την πορεία της ελληνικής οικονομίας, η οποία σε κατάσταση «έκτακτης ανάγκης» υπό τις επιταγές του ΔΝΤ οδηγείται σε βαθιά ύφεση. Ο αντίκτυπος στο χώρο της Έντυπης επικοινωνίας, εξαιρετικά ευαίσθητης στους κλυδωνισμούς του συστήματος –τα πρώτα σημάδια έγιναν φανερά ήδη εδώ και δύο χρόνια - είναι η αποδιοργάνωση, μαζί και η συρρίκνωση της σχετικής αγοράς. Χωρίς ακόμη να διαγράφονται τα όποια οφέλη (δηλαδή έσοδα) προκύψουν από τις ηλεκτρονικές εκδόσεις, με την μαζική είσοδο του Τύπου στο Internet. Η απορύθμιση του Τύπου, υπό τον μανδύα της «ευελιξίας», του «νοικοκυρέματος» και της ελάφρυνσης του από «βάρη» (που σχετίζονται με τις παραδοσιακές δομές και τον τρόπο συγκρότησής του μεταπολεμικά) εκδηλώνεται σε πλήρη ανάπτυξη το τελευταίο διάστημα, με συμπτώματα που δεν εντοπίζονται μόνο ως απορύθμιση των εργασιακών σχέσεων και των ασφαλιστικών δικαιωμάτων των εργαζομένων, αλλά περιλαμβάνουν επίσης την αποδιοργάνωση παραδοσιακών δομών του Τύπου και την κατάργηση λειτουργιών του. Οι τάσεις διαμορφώνονται ως εξής:


* Περιορισμός των ημερήσιων φύλλων και έμφαση στο Σ/Κ: Ήδη, με την αναθεώρηση του καταστατικού της Ένωσης Εκδοτών (ΕΙΗΕΑ) - η οποία προωθείται προς ψήφιση στη Βουλή εδώ και δύο μήνες- ως «ημερήσια εφημερίδα» ορίζεται αυτή που εκδίδει 5 εκδόσεις (αντί 6 ως τώρα) την εβδομάδα. Αυτό, δίνει τη δυνατότητα στους εκδότες να καταργήσουν μία έκδοση σε μια όχι προσοδοφόρα μέρα και να την αντικαταστήσουν με εκδόσεις Σαββάτου ή Κυριακής. Ήδη, ο Δ.Ρίζος κατήργησε την 7η έκδοση της Κυριακής, εκδίδοντας αντ’ αυτής Σαββατοκυριακάτικο φύλλο.
Για πρώτη φορά, οι κυριακάτικες εκδόσεις των Χριστουγέννων κυκλοφορούν μία μέρα νωρίτερα, ήδη από την Παρασκευή, από κοινού με ορισμένες εκδόσεις του Σαββάτου. Με τον τρόπο αυτό, αφ ενός μεν πιέζουν τα Σαββατιάτικα φύλλα (δημιουργώντας παράλληλα ένα ‘εκδοτικό clutter’) και ελπίζουν σε παραπάνω πωλήσεις την παραμονή των Χριστουγέννων. * Συρρίκνωση των επιχειρήσεων Τύπου: Με την κάμψη των πωλήσεων και αντίστοιχα της διαφημιστικής απορρόφησης, οι εφημερίδες περικόπτουν λειτουργίες, όπως η έκδοση ενθέτων, ή μειώνουν τις σελίδες τους, ενώ στη χειρότερη περίπτωση βάζουν «λουκέτο». Δημοσιογράφοι, προσωπικό, τεχνικοί Τύπου, απολύονται σωρηδόν, ενώ αναμένονται και μειώσεις μισθών, σύμφωνα τουλάχιστον με την πρόταση των εκδοτών. Ήδη, διαμορφώνεται «γενιά των 700 ευρώ» με ανασφάλιστους εργαζόμενους όλων των ηλικιών. * Απορύθμιση της ΕΙΗΕΑ και της ΕΣΗΕΑ: Οι συγκρούσεις των δημοσιογράφων εντός της ΕΣΗΕΑ είναι λίγο πολύ γνωστές. Ήδη, η έκδοση της «Ελευθεροτυπίας» κατά τη διάρκεια της απεργίας την περασμένη εβδομάδα, δημιουργεί κλυδωνισμούς και έριδες μεταξύ δημοσιογραφικών παρατάξεων. Όμως οι έριδες τείνουν να εκφράζονται πλέον ως ανταγωνισμός εργαζομένων μεταξύ εφημερίδων, υπακούοντας στον ανταγωνισμό των εκδοτών. Η στάση αυτή οδηγεί σε πλήρη αποδιοργάνωση οποιασδήποτε έννοιας συνδικαλισμού, ο οποίος έχει ως βάση την αλληλεγγύη. Οι διαμάχες στο μέτωπο των δημοσιογράφων αντανακλούν τη σύγκρουση μεταξύ των εκδοτών, όπως φάνηκε με την περίπτωση της Μ.Τεγοπούλου, η οποία διαχώρισε τη θέση της από το μέτωπο της ΕΙΗΕΑ υπό τον Σταύρο Ψυχάρη: δέχτηκε να υπογράψει τη σύμβαση που προτείνουν οι δημοσιογράφοι και διεκδίκησε –και κατάφερε- να εκδοθεί τις μέρες της απεργίας, καταγγέλλοντας μάλιστα τη «διαπλοκή στον Τύπο» . Εάν αυτό είναι «νίκη», τότε νίκησε η απορύθμιση των επιχειρηματιών του Τύπου καθώς η ΕΙΗΕΑ δυσκολεύεται πλέον να συγκροτήσει και να εκφράσει τα αιτήματα του κλάδου. Ούτως ή άλλως, οι όποιες αποφάσεις και στρατηγικές των εκδοτών, σπανίως λαμβάνονται πλέον στο πλαίσιο της Ένωσης, αλλά σε κατ ιδίαν συνεννοήσεις των μεγάλων εκδοτών.
Ο δε κραταιός μηχανισμός της ΕΙΗΕΑ που συντηρούσε από στατιστικά στοιχεία και μελέτες για την αλυσίδα του Τύπου και προσέφερε τεχνογνωσία, εξειδικευμένες νομικές συμβουλές και γνώση για τις τεχνικές παραγωγής του Τύπου έχει ήδη συρρικνωθεί από προσωπικό και έχει περιορίσει τις λειτουργίες του.

Εκτύπωση/ Διανομή: Η επιχορήγηση της αεροπορικής μεταφοράς του Τύπου από τη Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης- Επικοινωνίας έχει παγώσει από τον Σεπτέμβριο του 2009 και το κόστος (περί τα 700.000 ευρώ το χρόνο μόνο για το εξωτερικό) επιβαρύνονται οι εκδότες. Την ίδια ώρα τα σημεία πώλησης μειώνονται (σήμερα συνολικά περί τα 12.500 πανελλαδικά και 5.000 επισήμως στο λεκανοπέδιο) καθώς πολλοί βάζουν λουκέτο, όμως αυτό δεν είναι κατ ανάγκη δυσμενές για τον Τύπο.
Στο χώρο των εκτυπώσεων η παραγωγή συγχωνεύεται σε λιγότερες μηχανές και αποσύρονται πιεστήρια από την παραγωγή.

Πλήρη κατάρρευση προτείνει ο ΣΕΒ: Τυχόν υιοθέτηση των προτάσεων του θα οδηγούσε στην κατάρρευση όλων των δομών του Τύπου, εφημερίδων, Ασφαλιστικών Ταμείων, εκτυπωτικών επιχειρήσεων, και συνολικά του μιντιακού συστήματος στη χώρα μας. Ο ΣΕΒ προτείνει (α) κατάργηση του «αγγελιοσήμου», βασικού πόρου των Ταμείων των εργαζομένων στα ΜΜΕ (β) κατάργηση της υποχρεωτικής δημοσίευσης ισολογισμών στον Τύπο (γ) τιμολόγια στη διαφήμιση με ελεύθερη διαπραγμάτευση.